Vagal Sinir Stimülatörü (VNS) Nedir?

Vagus pili ya da epilepsi pili olarak da bilinen vagal sinir stimülatörü epilepsi tedavisinde kullanılan alternatif yöntemlerden biridir. Genel olarak uzun süreli ilaçlı tedaviye direnç gösteren epilepsi hastalarına uygulanan vagal sinir stimülatörü, günümüzde daha çok cerrahi operasyon geçiren fakat nöbetleri devam eden hastalara uygulanmaktadır. Uygulama sonrasında epilepsi nöbetleri büyük oranda azalmaktadır. Bazı hastalarda ise nöbetler tamamen kesilmektedir.

1988 yılında ilk kez bir hasta üzerinde denenen epilepsi pili, uluslararası merciler tarafından onaylanan tek stimülasyon tekniğidir. Vagal sinir stimülatörü uygulaması 1989 yılında paylaşıldıktan sonra 1997 yılında epilepsi hastalarında uygulanmaya başlanmıştır. Epilepsi pili, günümüzde hastaların son çaresi olarak değil ek tedavi olarak görülmektedir. Uygulama sonrasında alınan olumlu sonuçlar epilepsi hastalarının günlük yaşamlarına normal bir şekilde devam edebilmelerini sağlamaktadır.

Vagus Siniri Nedir?

Sinir sisteminin bir parçası olan vagus siniri, etimolojik olarak Latincede gezgin anlamına gelmektedir.  Asıl olarak beyin ve kalp arasındaki iletişimi sağlayan bu sinirin bağırsak, böbrek, safra kesesi, akciğer, karaciğer, pankreas, boyun, dil ve kulaklarla da bağlantısı bulunmaktadır. Beyinden başlayarak ve boynun iki yanından gelerek göğüs kafesine girmekte ve burada farklı dallara ayrılmaktadır. Beynin komutlarını hem kalbe hem de iç organlara aktaran vagus siniri vücudun çalışma sistemini düzenlemektedir.

Epilepsi hastalarında vagus siniri uyarılarak sistemin düzgün çalışması sağlanmaktadır. Boyun bölgesinden geçen vagus sinirine yerleştirilen elektrotlar belli aralıklarla sinire elektrik vermektedir. Bu sayede epilepsi nöbetleri kısmen ya da tamamen durdurulmaktadır.

Kimlere Uygulanır?

Vagal sinir stimülatörü epilepsi hastalarına uygulanmaktadır. Bununla birlikte, hastaların ve hastalığın seyrinin pek çok kriteri karşılaması gerekmektedir. Uzun süreli ilaç tedavisine yanıt vermeyen ve epilepsi nöbetlerinin devam ettiği hastalar epilepsi pili ameliyat için uygundur. İlaçların belirlenen süre içinde düzenli olarak kullanılması ve dozunun yeterli olması kriterler arasında bulunmaktadır. Bu hastaların beyninde, aynı zamanda ameliyat sırasında problem teşkil edebilecek tümör ya da farklı kitlelerin bulunmaması da gerekmektedir.

İlaçlı tedaviye direnç gösteren hastaların yanı sıra ameliyat olamayacak ya da ameliyat sonrasında nöbetlerin devam ettiği hastalarda da vagal sinir stimülatörü uygulaması yapılmaktadır.

Vagal sinir stimülasyonunun epilepsi dışında farkı hastalıkların tedavisinde de uygulanması amacıyla çalışmalar yapılmaktadır. Bu hastalıklar arasında obezite, alzeimer, kronik ağrılar, kronik alkolizm ve kalp yetmezliği bulunmaktadır.

Hangi Koşullarda Uygulanmaz?

• İlaçlı tedaviye yanıt veren epilepsi hastalarına,
• Vücudun herhangi bir bölgesinde tümör ya da farklı bir kitle bulunan hastalara,
• Kalbinde ritim bozuklukları başta olmak üzere çeşitli rahatsızlıkların bulunduğu hastalara,
• Vücudunun herhangi bir bölgesinde enfeksiyon görülen hastalara,
• Vagal sinir stimülatörü ameliyatı yapılmamaktadır.

Nasıl Uygulanır?

Epilepsi hastalarında görülen nöbetlerin kısmen ya da tamamen önüne geçebilmek amacıyla uygulanan vagal sinir stimülatörü genel anestezi altında yapılmaktadır. Genellikle 1-2 saat süren operasyon, beyinden gelen komutları kalbe ve diğer organlara ileten ve halk arasında şah damarı olarak da bilinen vagus siniri üzerinden yapılmaktadır. Boyun bölgesinden geçen vagus sinirine, belli aralıklarla elektrik verecek olan elektrotlar sarılmaktadır. Bir pil kaynağına bağlanan bu elektrotlar sayesinde beyinde görülen anormal aktivitelerin baskılanması amaçlanmaktadır. Pil kaynağı ise genellikle köprücük kemiği altına yerleştirilmektedir.

Hastaların isteğine göre operasyon sonrasında ellerinde ihtiyaç duydukları an sistemi çalıştırabilecekleri mıknatıslar da bulunmaktadır. Normalde, günlük hayat içinde hastalar epilepsi pilinin çalıştığını ve elektrik iletimi sağladığını çok fazla hissetmemektedir. Bu sayede nöbetlerin önüne geçilmektedir. Bazı durumlarda ise hastalar nöbetin geleceğini önceden hissedebilmektedir. Bu durumda hastaların ellerinde bulunan mıknatıs işlevsel hale gelmektedir. Mıknatıs ile pile dokunulması halinde pil devreye girmektedir. Epilepsi pilinin bu şekilde manuel çalıştırılmasının ardından vagus sinirine ve dolayısıyla beyne verilen elektrik akımı beynin anormal aktivitesini sınırlandırmaktadır. Bu sayede de hastalar, kendileri epilepsi nöbetinin önüne geçmektedir.

Mıknatıs kullanımı hastaların kendi seçimlerine bırakılmıştır. Mıknatıs uygulaması her hastada farklı sonuçlar vermektedir. Bazı hastalarda mıknatıs tüm nöbetleri önceden durdurmakta ya da nöbetlerin şiddetini oldukça azaltmaktadır. Bazı hastalarda ise mıknatıs hiç etkili olmamaktadır. Bununla birlikte, mıknatısın çok az etkisinin olduğu ya da hiç etki etği hastaların bile yanlarında mıknatıs taşıması tavsiye edilir. Aynı zamanda, hastaların aileleri ve arkadaşlarının da mıknatısın nasıl kullanılması gerektiği hakkında bilgi sahibi olması gerekmektedir.

Vagal sinir stimülatörü uygulamasında bilinmesi gereken önemli noktalardan biri uygulamanın hastalığın kendisini değil yalnızca semptomlarını kısmen ya da tamamen ortadan kaldırdığıdır.

Avantajları Nelerdir?

• Vagal sinir stimülatörü uygulamasının en önemli avantajlarından biri ilaçlı tedaviye yanıt vermeyen hastaların epilepsi nöbetlerini en aza indirme olasılığıdır. İlaca dirençli epilepsi hastalarına umut olan bu yöntem nöbetleri ya tamamen ya da kısmen ortadan kaldırmaktadır.
• Epilepsi pillerinin vereceği elektrik akımının dışarıdan kontrol edilebilmesi hastadan hastaya göre bu akımın değiştirilebilmesi anlamına gelmektedir. Verilecek akım miktarının ayarlanabilmesi sayesinde ilerleyen zamanlarda epilepsi nöbetlerinde daha iyi sonuçlar elde edilmektedir.
• Epilepsi pillerinin hasta tarafından mıknatıs ile kontrol edilebilmesi de önemli avantajlardan biridir. Her hastada geçerli olmamakla birlikte bazı hastalar nöbetin geleceğini önceden hissedebilmektedir. Hastalar, bu durumda mıknatısı pile yakın bir noktaya tuttuklarında elektrik akımı verilerek nöbet engellenmektedir. Mıknatıs kullanımı ise hastaların kendi isteklerine ve hekim önerisine bırakılmıştır.

Riskleri Nelerdir?

Her ameliyatta olduğu gibi vagal sinir stimülatörü operasyonlarında da enfeksiyon riski bulunmaktadır. Bu risk, ameliyat sırasında hijyen kurallarına uyularak ve ameliyat öncesinde de hastaya uygun dozda antibiyotik verilerek önlenmektedir.

Ameliyat sırasında ise özellikle sinir sistemi üzerinde bazı komplikasyon riskleri bulunmaktadır. Vagus sinirinde oluşabilecek hasarlar en ciddi komplikasyonlardan biridir. Büyük toplardamarların ve önemli kan damarlarının yakınında bulunan vagus siniri üzerinde oluşacak tahribatlar kalıcı sonuçlara neden olabilmektedir. Aynı zamanda ameliyat sırasında ciddi kanamalar da görülebilmektedir. Bununla birlikte, vagus siniri komplikasyonları oldukça düşük bir ihtimalli bir risktir. Özellikle uzman cerrahların kontrolünde geçen operasyonlarda herhangi bir komplikasyon yaşanmamaktadır.

Operasyon sonrasında ise epilepsi pili arızaları da bazı fiziksel semptomlara neden olabilmektedir. Görevini tam olarak yerine getiremeyen pilin verdiği elektrik akımı boyun bölgesinde ağrılar, öksürük,, ses kısıklığı ve nefes darlığı gibi rahatsızlıklara yol açabilmektedir. Vagus sinirinde hasar meydana geldiği zaman ses kısıklığı gibi belirtiler kalıcı da olabilmektedir.

Pilin tamamen boşalması da riskler arasında bulunmakla birlikte beklenen bir durumdur. Pillerin markasına ve modeline bağlı olarak kullanım süreleri değişmektedir. Aynı zamanda, yüksek ya da düşük ayar uygulanması da pil ömrünü etkileyen faktörlerden biridir. Pilin tamamen bittiği durumlarda hastaların yeniden operasyona alınması gerekmektedir.

Sık Sorulan Sorular

• Vagal sinir stimülatörü hangi epilepsi hastalarına uygulanır?

Pil uygulaması ilaçlı tedaviye direnç gösteren ve ameliyat sonrasında da nöbetleri devam eden hastalar için uygundur. En az iki ilaçla devam eden tedaviye rağmen hala nöbet geçiren hastalara pil takılmaktadır. Aynı zamanda, ameliyat için uygun olmayan hastalar da bu yöntemden yararlanmaktadır.

• Vagal sinir stimülatörü uygulamasında başarı oranı nedir?

Vagal sinir stimülatörü uygulaması çoğu hastada oldukça olumlu sonuçlar vermektedir. Hastaların yaklaşık %50’sinde nöbet sıklığı yarı yarıya düşmüştür. Hastaların bir kısmında hiçbir değişiklik görülmese de %5’lik bir hasta grubunda tam iyileşme sağlanmıştır.

• Vagal sinir stimülatörü epilepsiyi tamamen iyileştirir mi?

Vagal sinir stimülatörü epilepsiyi iyileştirmek amacıyla değil nöbetleri kısmen ya da tamamen durdurmak amacıyla uygulanmaktadır; amaç hastalığın kendisini değil semptomları ortadan kaldırmaktadır. Bazı hastalarda nöbetler tamamen dururken bazı hastaların nöbetlerinde önemli ölçüde azalma görülmüştür. Bununla birlikte, bazı hastalarda ise çok az iyileşme görülmekte ya da hiçbir kazanım sağlanamamaktadır. Vagal sinir stimülatörü operasyonunun hasta üzerinde ne derece bir iyileşme sağlayacağı öngörülebilir bir durum değildir. Etkiler, operasyondan sonra kendini göstermektedir.

• Vagal sinir stimülatörü operasyonu geçirenler görüntüleme yöntemlerinden faydalanabilir mi?

Epilepsi pili bulunan hastaların Manyetik Rezonans (MR) gibi görüntüleme yöntemlerine girmeden önce mutlaka uzman hekimlere danışması gerekmektedir. Bazı hastalar gerekli güvenlik önlemleri alındığı takdirde MR’a girebilmektedir. Bazı hastalarda ise MR öncesinde cerrahi bir işlem uygulamak gerekmektedir. Pilin sağladığı elektrik akımı kapatılarak hasta MR’a alınmakta ve daha sonra akım yeniden açılmaktadır. Özellikle mıknatısların çalışır durumdayken hastaların kesinlikle MR odasına alınmaması da önemli bir noktadır.

• Pil devreye girdiğinde hastalar bunu hisseder mi?

Elektrik akımı verildiğinde çoğu hastada çok küçük, neredeyse fark edilmeyen belirtiler görülebilmektedir. Hafif bir karıncalanma hissi ve ses kısıklığı en çok görülen belirtilerdir. Bu belirtiler, pilin uzun süre kullanımından sonra çok daha az hissedilmeye başlanır.