Küme Tipi Baş Ağrısı Nedir?

Yalnızca tek taraflı olarak göz çevresinde gelişen, bazı dönemlerde sık tekrarlamasına rağmen aylarca hiç görülmeyen ağrılara küme tipi baş ağrısı adı verilir. Kimi zaman geceleri uykuya daldıktan 1-2 saat sonra da başlayabilen bu küme tipi ağrılar, alın ya da göz üzerinde başlayarak yanağa doğru yayılan çok şiddetli ağrılardır. Ağrı esnasında gözlerde yaşarma ve kızarma, göz kapağında düşüklük gibi belirtiler görülebilir.

Kadınlara oranla erkeklerde 5 kat daha fazla görülen küme tipi baş ağrıları ortaya çıktıktan sonra yarım saat ve 1 saat arasında geçse de ilerleyen saatlerde yeniden tekrarlar. Bu tür periyodik ataklar gün içinde ve takip eden haftalarda belirli aralıklarda devam eder. Ağrının şiddeti bazı zamanlar dayanılması çok zor hale gelebilir.

Küme tipi baş ağrıları migren ağrıları ile karıştırılabilir. Migren ağrısı yaşayanların ağrı süresince karanlık ve sessiz ortamlarda uzanmak istemesinin aksine, küme tipi ağrılar yatış halinde güçlendiği için, bu ağrıları yaşayan kişiler ayakta kalmayı tercih ederler. Küme tipi baş ağrıları, ağrının belirli bir zaman diliminin içinde kümelenmesi nedeniyle bu şekilde anılır. Ağrı dönemleri bir aydan dört aya kadar devam edebildiği gibi, küme dönemleri arasında aylarca hatta yıllarca boşluklar olabilir. Migren ya da gerilim tipi baş ağrıları stres ya da hormonal değişimler ile tetiklenebilirken, küme tipi baş ağrıları tetikleyiciler ile bağlantılı değildir.

Küme Tipi Baş Ağrısının Nedenleri Nelerdir?

Küme tipi baş ağrıları 24 saatlik bir gün içinde ya da yılın belirli mevsimlerinde sürekli şekilde tekrar ederek kendine göre bir döngü oluşturmaktadır. Bu nedenle vücudun biyolojik saatine etkisi olan beyin bölümü hipotalamusun, küme tipi ağrıların ortaya çıkışıyla alakalı olduğu düşünülmektedir. Hipotalamusta görülen anormallikler, küme tipi baş ağrılarının döngüsel hareketini ve zamanlamasını açıklayabilir.

Bu tip ağrıların tetiklenmesinin sebepleri arasında uyku ve yemek düzensizliği, ağız içinde kötü konumlanan yirmilik dişler, yanlış yapılmış diş kanal tedavileri, aşırı alkol tüketimi ve sigara tüketimi de bulunur. Küme tipi baş ağrısı yaşayan kişilerin atak dönemlerinde alkol tüketiminden uzak durmaları gerekir. Bunlarla beraber, kalp hastalığı tedavisinde kullanılan nitrogliserin gibi ilaçlar da ağrılara tetikleyici olabilir.

Küme Tipi Baş Ağrısının Belirtileri

Küme tipi baş ağrıları hiçbir belirti vermeden aniden ve habersiz şekilde meydana gelmektedir. Ağrı esnasında en sık görülen belirtiler şunlardır:

• Başın tek tarafında görülen ağrı
• Genellikle göz çevresinde ya da içinde oluşan; zamanla baş, boyun, omuz ya da yüzün diğer bölümlerine yayılabilen dayanılmaz ağrı
• Aşırı göz yaşarması
• Huzursuzluk
• Ağrının oluştuğu taraftaki gözde kızarıklık
• Yüzün ağrı görülen tarafındaki burun deliğinde tıkanıklık ya da geniz akıntısı
• Sürekli boyun terlemesi ve beniz sarılığı (solgunluk)
• Göz kapaklarında düşme

Küme tipi baş ağrısı yaşayan hastalar oluşan ağrıyı oldukça can yakıcı ve keskin olarak tanımlamaktadır. Ağrının oluştuğu zamanlarda genellikle huzursuz olan ve atakları bir nebze de olsa yatıştırmaya çalışan kişiler oturmak, yürümek ya da başını tutarak öne arkaya sallanmak ister. Ağrı, sırt üstü uzanıldığında daha çok şiddetli hale geldiği için bu tür kişiler uzanmaktan kaçınır. Migren ağrılarına benzer şekilde, küme tipi baş ağrısı yaşayan bazı hastalarda mide bulantısı, ses, ışık ve kokulara karşı hassasiyet görülebilmektedir.

Küme Tipi Baş Ağrısı Dönemlerinin Özellikleri

Küme dönemi ağrı atakları altı ile 12 hafta arasında sürebilir. Hastaların küme ağrısı atak dönemleri genellikle birbirleriyle tutarlıdır. Örnek vermek gerekirse, küme dönemleri her sonbahar başında başlayarak kış dönemi başında bitebilir.

Bu tipteki ağrılarda atak dönemine girildiğinde, ağrılar her gün ve gün içinde birden fazla kere tekrarlayabilir. Bazı durumlarda gece uykusuna geçildikten bir ya da iki saat sonra başlayan ağrı, kişiyi uykudan uyandıracak derecede şiddetli olabilir. Baş ağrıları genellikle aniden başlar ve aniden biter. Ağrı süresi 20 dakika ile birkaç saat arasında değişir. Bu tipteki baş ağrısının bitiminde, acının halen hissedildiği durumlar da gözlemlenmiştir.

Tıbbı Yardım Gerektiren Durumlar

Normalden çok daha şiddetli baş ağrısı yaşayan kişiler en kısa sürede bir sağlık kuruluşuna başvurmalıdır. Bu sayede hem ağrıların azaltılması için tedavi başlatılabilir, hem de ağrılara sebep olmasından şüphelenilen diğer hastalıklar araştırılabilir. Baş ağrıları, nadir olsa da damar genişlemesi, anevrizma veya beyin tümörünün habercisi olabilir. Özellikle yaşanan küme tipi baş ağrılarının dönemlerinde ya da şiddetlerinde değişme gözlemliyorsanız ve aşağıda belirtilen semptomlarınız varsa acil tıbbî yardım almanız önerilir:

• Konuşma zorlukları, kusma, yüksek ateş, bulantı, bazı bölgelerde uyuşma ve zihinsel karışıklıkların eşik ettiği baş ağrıları; inme, ensefalit, menenjit ya da beyin tümörünün habercisi olabilir.
• Sıradan bir baş ağrısının aksine çok daha şiddetli ve dayanılmaz bir baş ağrısı yaşanıyorsa zaman kaybetmeden sağlık kuruluşuna başvurulmalıdır.
• Özellikle sert bir düşme sonrası tek bir alanda yaşanan şiddetli baş ağrıları kafa travmasına bağlı olarak ortaya çıkan ağrının göstergesi olabilir.

Küme Tipi Baş Ağrısının Teşhisi

Küme tipi baş ağrısının tanısı, hastanın şikayetlerinden, nörolojik bulgulardan ve göz çevresinde yaşadığı ağrıyı tanımlamasından sonra konur. Bunların akabinde, hastanın MR’ı çekilerek ağrıya neden olabilecek başka bir durumun (damarsal anomali, tümör vb.) olmadığı da saptanmalıdır. Ayrıca göz içi tansiyonun da yüksek olup olmadığının kontrol edilmesi gerekir.

Küme Tipi Baş Ağrısının Tedavisi

Küme tipi baş ağrısı için standart bir tedavi şekli yoktur. Mevcut tedavi girişimlerinin çoğu ağrı şiddetini azaltmak, süresini kısaltmak ve atakları önlemek üzerine kuruludur. Ağrıların hızlı şekilde rahatlatılması ve önlenebilmesi bakımından çeşitli tedavi yöntemleri uygulanmaktadır. Bunlardan biri hastaya saf oksijen teneffüs ettirilmesidir. Güvenli ve kısa süren bu işlemin sonuçları 15-20 dakika içinde hissedilir. Bir başka tedavi yolu olarak lokal anestezi kullanılır. Burun yolu (intranazal) ile verilen lidokain gibi lokal anestezikler bazı hastalarda küme tipi baş ağrısına karşı etkili olmaktadır. (Küme tipi baş ağrısında tedavide  Lidokoin  ülkemizde pek kullanılmıyor. Onun yerine Medikal uygun tedaviler kullanılır.

Çok nadir de olsa, agresif baş ağrılarının mevcut tedavi yöntemleri ile yok edileği durumlarda ya da ilaçların yan etkilerinin vücuda zarar verdiği durumlarda cerrahi girişime başvurulmaktadır.

Tıp dünyası halen küme tipi baş ağrılarını önleme ve tedavi etme sürecini araştırmakta, beyin ve sinir simülasyonunun tedaviye yönelik başka türlerini incelemektedir.

Ağrılara Karşı Yaşam Tarzı Değişiklikleri

Küme tipi baş ağrılarında, atak dönemine girildiği dönemdeki dayanılmaz şiddetteki ağrıları önlemek için yaşam tarzında birtakım değişiklikler yapılması da önerilmektedir. Bunlardan biri düzenli bir uyku rutini oluşturmaktır. Uyku düzeni değişikliklerinde küme ağrı atakları ortaya çıkabilir. Bu dönemlerde dahi her zamanki uyku rutinini takip etmek önem taşır.

Küme dönemlerinin başladığı zamanlarda alkol ve sigara tüketiminden mutlaka kaçınılması gerekir. Baş ağrılarını tetikleyen alkol ve sigara tüketimi, yaşanılan ağrıların şiddetini ve süresini de arttıracaktır.